Bağlamanın atası Dede Korkut hikayelerinde adı çok sık geçen kopuzdu. Kopuz Anadolu’ ya gezginci ozanlar tarafından getirildi ,onlarda Orta Asya’daki Türk boylarından öğrenmişler. Kopuz bağlamadan farklı olarak teknesi deriydi ve sapında perde yoktu.2 yada 3 teli oluyordu.Telleri at kılından yapılırdı. Kopuzun Anadolu’da geçirdiği evrimler ve sapına perde bağlanmasından sonra Türkmenler tarafından kutsal sayıldı. Günümüzde bağlamanın standart ölçüleri için hala çalışılmaktadır. Tekne kısmının hangi çeşit ağaçtan, göğüs kapağını hangi oranda incelikte, sapının ise ne kadar boyu olacağı tartışmaları yaşanmaktadır ama genel bir yapısı otaya çıkmış görünüyor.
Eskiden kullanılan, ancak günümüzde çok bulunmayan dut ağacından oyma tekne yerine dilim dilim yapıştırılmış ardıç göğüs kapağı için ise ladin, köknar; sapı için gürgen, ceviz ağaçları ve burgular için abonoz yada gül ağacı kullanılır. Bağlama ailesini tanıyabilmek için ilk önce bağlamanın geçmişteki atası olarak bilinen kopuz enstrümanını iyi tanımak lazım. insanlar su kabağının üst kısmına ince deriler gerip sap ilave etmişler ve kiriş takmışlar böylece sesin daha net çıkmasını sağlamışlar. Yay yardımı ile icra edilenlere İklığ, parmak veya mızrap yardımı ile icra edilenlere kopuz ismi verlimş. iklığ yaylı sazların atası, kopuz ise mızraplı yada tezeneli sazların en eski atası olarak bilinmektedir. Zamanla su kabağı yerine ağacı arudsu şekilde oyarak yapmışlar, kiriş takılarak uzun yıllar kullanılmaya devam etmiş. Daha sonraları derinin yerini ağaç, kiriş yerini metal tellere bırakmış.
Şu an Son halini tanımlarsak armut şeklinde tekne, düz göğüs kapağı, arkada tek delik bazen üst kısmınada yerleştirebiliyorlar ustasına bağlı, alt eşik telleri bağlamak için, orta eşik göğüs ve telleri ayırmak için, üst eşik ise klavye ve telleri ayırmak için kullanılır, sap, klavye, klavye üzerinde perdeler, 3 bölümlü tel alt, orta ve üst telleri, toplam 7 telden oluşur ; alt teller 2 ince 1 bam telinden oluşur, orta tel 2 orta tel, üst tel 1 ince bir bam telinden oluşur, telleri sararak sabitleyip akort yapımını sağlamak için burgulardan oluşur.
Bide anımı anlatayım sizlere: Ben 8 yaşımdayken sazlara çok meraklıydım. Bir gün annem ve babam evde yokken babamın bağlamasını yerinden alıp aşağıya indim başladım hem çalıp hem söylemeye.Annem ve babamın geldiğini duymamışım. Ben tam türküyü bitirdim annemle babamı gördüm. Elim ayağıma dolaştı ne yapacağımı bilemedim ve bağlama elimden kaydı ve düştü.Sonra babam geldi bağlamaya baktı hasar var mı diye. Bağlamanın gövdesinde çatlak vardı. Oradan nasıl
kaçtığımı bilemedim. İşte Böyle
Yazan : Aslan
Leave a comment